جاذبه هاي گردشگري ايران - ارگ تاريخي بم كه بيش از دو هزار سال است در قلب كوير ايران قد برافراشته است، بزرگترين مجموعه خشتي و گلي جهان است كه طي دوره‌هاي مختلف تاريخي ساخته شده و گسترش يافته است. اين ارگ تاريخي پس از زلزله سهمگين زمستان سال 1382 در شهر بم و تلاش كارشناسان ايراني براي تهيه پرونده ثبتي آن به طور اضطراري، در جريان بيست و هفتمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو به طور هم‌زمان در فهرست ميراث جهاني و فهرست ميراث جهاني در خطر ثبت شد.
در فاصله زلزله بم و ثبت ارگ و منظر فرهنگي شهر بم در فهرست ميراث جهاني، بسيج كارشناسان جهاني و بين‌المللي به ياري كارشناسان ايراني آمد و افرادي چون فرانچسكو باندارين، رئيس كميته ميراث جهاني، كوچيرو ماتسور، رئيس يونسكو، وزير فرهنگ فرانسه، رئيس وقت ايكوموس و بسياري ديگر از كارشناسان و مقامات فرهنگي جهان براي بررسي اين اثر تاريخي به بم سفر كردند.
تاريخچه ارگ بم
بم با کوه‌هاي مرتفع و آب‌هاي زيرزميني سرشار در 193 كيلومتري جنوب شرقي كرمان واقع است. اين شهر به همين دليل دو نوع آب و هواي سرد كوهستاني و آب و هواي گرم و خشك دارد.
شهر بم يك از كهن ترين مراكز شهرنشيني ايران است. تپه‌هاي تاريخي بيدرون در 10 كيلومتـري شمال و تل آتشي در دارستان در فاصله 30 كيلومتري شرق بم كه متعلق به هزاره‌هاي دوم تا چهارم قبل از ميلاد مسيح است گواه اين قدمت تاريخي است.
زندگي در بم واطراف آن از شش هزار سال قبل شكل گرفته و در دوراني از تاريخ در مكاني كه ارگ ناميده مي‌شد تمركزي به وجود آمد.
بم به علت قرار گرفتن در مسير يكي از مهمترين شاهراه‌هاي بين المللي عهد باستان راه ادويه نام گرفته بود كه از شعب اصلي و مهم راه ابريشم محسوب مي‌شد. راه تجارت بين شرق و غرب كه اهميت استراتژيك مهمي داشته است.
صنعت ابريشم بافي به احتمال قوي از چين و از طريق جاده ادويه (ازطريق هند) به بم رسيده بود.
شهرهاي بزرگي مانند نرماشير، ريگان، دارزين و سنا در منطقه وجود داشته كه اين شهرها تا قرن ششم هجري از آباداني فراوان برخوردار بوده‌اند و در دوره‌هاي بعدي از بين رفته‌اند. علاوه برارگ بم آثار باقيمانده از اين شهرها و قلعه‌هاي باستاني با عظمت ديگري مانند قلعه هاي پيرماه شاه ( افضل آباد)، قلعه جمالي، دارستان، قلعه (قلعه شهيد)، قلعه نعيم‌آباد و آثارديگري در منطقه مشاهده مي‌شود كه نشان از تمدن كهن و آباداني منطقه دارد.
ارگ بم كه درواقع در روزگاران كهن شهر بم همين قلعه بود، در شمال شرقي شهر بم، بربالا و دامنه صخره اي عظيم با خشت و گل ساخته شده است. سابقه تاريخي ارگ بم به موجب نوشته‌هاي تاريخي، از جمله حدودالعالم و تاريخ وزيري به دو هزار سال پيش مي‌رسد. ارگ بم تاحدود 180 سال پيش هنوز محل سكونت عده اي از اهالي بم بود.
مجموعه ارگ بم، شامل شهر قديم و قلعه، قريب به 20 هكتار (طول ضلع غربي ارگ 520 و عرض آن 430 متر است) وسعت داشت و مسافت ارگ و قلعه، قريب 6 هكتار بود.
دورتادور قلعه خندقي هاي عميق وجود داشت كه آن را از يورش‌ها مصون مي داشت. 38 برج ديده‌باني در فواصل معين روي باروهاي قلعه قرار داشتند.
درميان قلعه عمارت حاكم نشين برروي صخره اي طبيعي بنا شده بود كه داراي پنج طبقه بود و همگي از خشت و گل.
ستون‌ها و قوس‌ها باقي مانده در قلعه بم، مغازه هاي نانوايي، روغنگيري و قفسه هاي خشتي در بازار قلعه نشان از رونق گذشته آن داشت.
در دوره اسلامي، دو مسجد با نامهاي مسجد جامع و مسجد حضرت محمد و حسينيه شامل يك صحن، يك ايوان دو طبقه قرينه هم و چند اتاق در ارگ تاريخي بم ساخت شده بود كه همه آن‌ها در جريان زلزله نابود شد.
در ارگ بم يك زورخانه به شيوه ساير ورزشگاه‌هاي سنتي از چهار ايوان، يك گنبد و گود نيز وجود داشت كه آن‌ها نيز ويران شد.
ارگ بم تنها يك ورودي داشت كه طاق ورودي آن قابل مقايسه با قوس‌هاي دوره ساساني بود. لطفعلي‌خان زند در همين قلعه به وسيله محمدعلي خان زابلي حاكم قلعه بم دستگير شد. آخرين محاربه در اصطبل همين قلعه روي داده بود.
ارگ بم تا سال 1254 هـجري قمري و غائله آقاخان محلاتي مسكوني بود.
ارگ بم پس از زلزله
پس از زلزله ارگ بم تلاش‌هاي وسيعي در سطح ملي و بين‌المللي براي نجات‌بخشي آثار به جا مانده از اين محوطه تاريخي باارزش آغاز شد. از نخستين روزهاي زلزله هيأت ايراني به سرپرستي محمد علي طالبيان در پاي ديوار ارگ حاضر شد و پس از بررسي دقيق آسيب‌هاي وارده، پس از مشاوره با كارشناسان بين‌المللي كار آواربرداري و مستحكم‌سازي سازه‌هاي به جا مانده در اين بناي تاريخي را آغاز كرد.
پس از زلزله بم هشت كميته كاري وظيفه مستند‌نگاري، فعاليت‌هاي بين‌المللي، امنيت، روابط عمومي، مسائل فني، اجرايي، و كمك‌هاي مردمي را عهده‌دار شدند.
در طول دو سالي كه از زلزله بم مي‌گذرد، كار آواربرداري در ديوار خارجي و محيط اطراف آن، سربازخانه، مسجد جامع، يخدان، خانه سيستاني‌ها و ورودي قلعه انجام شده است. همچنين با نصب داربست‌هايي نقاط سالم مانده‌اي كه احتمال ريزش در برابر پس‌لرزه‌ها را داشته‌اند استحكام بخشي شده‌اند.
پس از تأسيس كارگاه خشت بم كه يكي از بزرگترين و مجهزترين كارگاه‌هاي خشت خاورميانه است، خشت مورد نياز براي مرمت ارگ بم با استفاده از معادن محلي و كمك كارشناسان ملي و بين‌المللي تأمين شده است و از اين پس شاهد احياي اين ارگ تاريخي خواهيم بود.
در خال حاضر پروژه نجات‌بخشي ارگ بم در حال بررسي اسناد، نقشه‌ها و عكس‌هاي به جا مانده از ارگ بم است تا بتواند بار ديگر شكوه و عظمت گذشته اين ارگ تاريخي را به آن بازگرداند.