شهرستان بروجرد به عنوان یکی از تاریخی‌ترین شهرستانهای استان لرستان و ایران با دارا بودن هکتارها بافت تاریخی و بناهای منحصر به فرد یکی از پرجاذبه ترین شهرستانهای این استان برای بازدید مسافران نوروزی است.
شهرستان بروجرد که به سبب وجود فرهیختگانی چون آیت الله بروجردی، دکتر سید جعفر شهیدی، عبدالحسین زرین کوب و ... به نام "دیار فرزانگان" شهرت دارد یکی از تاریخی ترین و مهم ترین شهرستانهای لرستان محسوب می شود که هر ساله به لحاظ موفعیت جغرافیایی و جاذبه‌های بی بدیل مقصد سفر بسیاری از مسافران و گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد.
بافت تاریخی بروجرد به محدوده‌ای از مناطق مرکزی شهر بروجرد گفته می‌شود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است.
جاذبه‌های گردشگری خرم آباد / دریاچه کیو / قلعه فلک الافلاک / موزه قلعه فلک الافلاک / آبشار نوژیان / دریاچه گَهَر / اشتران کوه / مناره آجری خرم‌آباد / سنگ نبشته خرم‌آباد /
بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.
بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند.
این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته است: دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود.
بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امام زاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد.
بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از 50 خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخار الاسلام از این گروهند.
بر اساس برخی آمارهای موجود بیش از 50 خانه قدیمی و ارزشمند در شهرستان بروجرد وجود دارد که تنها تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بقیه در اختیار مالکان خصوصی هستند.
امامزاده جعفر، نمادی از معماری ناب اسلامی
امام زاده جعفر به عنوان یک بنای مذهبی و تاریخی در قسمت شرقی شهر بروجرد واقع شده است که به استناد کتیبه های موجود امام زاده جعفر(ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) است اما برخی از منابع و متون تاریخی با پنج واسطه نسبت این امام زاده را به امام سجاد(ع) مرتبط می سازند.
ساختمان گنبد هرمی شکل این آرامگاه نمونه ای بسیار زیبا از هنر و معماری عهد سلجوقی می باشد. داخل حرم هشت ضلعی است و در وسط آن معجری از چوب و ورشوساخته شده است؛ این معجر روی قبری که شش پله پایینتر از حرم است قرار دارد. طبقات بقعه غیر از مخروط انتهایی 18 طبقه است.
تاریخ وفات امام زاده جعفر 525 هـ .ق است. اندازه کلی زیر بنای مقبره 22*20 و ارتفاع آن 20 متر است. سقف آن روپوش و نمای بیرونی آن هرمی شکل با مصالح آجر و کاشی و داخل بنا آئینه کاری است و برروی درب کنده کاری شده آن آیاتی از قرآن کنده کاری شده است.
این مقبره در سال 1208 به فرمان تقی خان حاکم آن زمان بروجرد تعمیر و مرمت شده است. در محوطه این امامزاده پنجاه اصله درخت موجود است که دو اصله آن چنار و یکی از آنها 380 سال قدمت دارد.
بنای امام زاده جعفر(ع) شهرستان بروجرد مربوط به دوره سلجوقی و به شماره 1855 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد امام، ارزنده ترین اثر از معماری اسلامی در بروجرد
ازجمله آثار ارزنده معماری دوره اسلامی در لرستان مسجد امام (سلطانی سابق) است. این بنا یکی از ارزشمند ترین و ممتازترین بناهای بروجرد به شمار می رود.
صحن این بنا دارای طول وعرض 47×61 متر مربع است و در وسط آن حوض بزرگی قرار دارد. مسجد دارای سه درگاه می باشد؛ درگاه شمالی آن به طرف خیابان جعفری باز می شود و دارای طاق و مقرنسهای بسیار زیباست که با کاشی خشت هفت رنگ به سبک دوره قاجاری تزئین و در میان آن نام فتحعلی شاه قاجار نقش بسته است.
طرح و نقشه این بنا از مسجد امام تهران الگو برداری شده است. راه ورودی غربی آن به سمت بازار دواتگران باز می شود وبه خیابان صفا نیز راه دارد.شبستان جنوبی زیر گنبد اصلی قرار دارد. بلندای طاق آن 17.5 متر است و حاشیه آن با کاشیهای سیاه و قهوه ای تزیین شده و محراب این شبستان نیز گچبری شده است.
ایوان شمالی مسجد 17متر بلندی دارد و حاشیه آن با کاشی معرق تزیین شده که در نوع خود از کاشیهای بی نظیر قاجاریه محسوب می گردد.
مسجد امام یکی از حوزه های علمیه قدیمی به شمار می آید که دارای ارسی های مشبک و زیبایی است و در آن 16 حجره برای سکونت طلاب در نظر گرفته شده است. این بنا مربوط به دوره قاجاریه و به شماره394 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع بروجرد، از کهن ترین مساجد ایران
مسجد جامع در خیابان جعفری شهر بروجرد واقع شده است. این مسجد یکی ازکهن ترین مساجد غرب ایران است.
بخش قدیمی این بنا شبستان جنوبی و گنبد آن است که همانند چهارطاقهای زمان ساسانیان است. نقشه مسجد از نوع یک ایوانی است و از یک قسمت وسط به ابعاد 10×10و دو قسمت طرفین به ابعاد20×10مترتشکیل شده است.
ارتفاع گنبد این مسجد تاریخی که در وسط بنا ایجاد شده تا کف مسجد نزدیک به 20 متر است و زمان ساخت آن به عهد سلجوقی برمی گردد.
براساس کتیبه های موجود این مسجد در زمان شاهان صفوی، در سالهای 1022 هجری، 1023 هجری، 1091 هجری و سرانجام در سال 1209 هجری تعمیر ومرمت شده است.
مسجد جامع بروجرد دارای تزئینات آجری و کاشیکاری بوده است که در طول زمان و بر اثر عوامل طبیعی چون زلزله تخریب شده اند. مواد و مصالح آن از آجر، کاشی و ملات است.
این بنا مربوط به دوره سلجوقی است و به شماره 228 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ونایی، دیار چشمه ها و رودخانه های پرآب
ونّایی نام روستایی بزرگ و آباد در شهرستان بروجرد در غرب ایران است. این روستا از توابع بخش اشترینان این شهرستان بوده و در ۱۲ کیلومتری شمال غربی شهر بروجرد در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته است.
ونایی در تنگه‌ای بین دو کوه بلند برآفتاب و کوه گرین قرار گرفته است و آب و هوایی کوهستانی دارد. زمستانهای آن سرد و پربرف و تابستانهای آن خنک و معتدل است.
جنوب ونایی را دشت کوچکی تشکیل می دهد که به دلیل وجود آب فراوان، کشاورزی در آن رونق دارد. وجود چشمه‌سارهای جوشان همچون سراب سفید، دو روزنه، طوطیا و سراب پنبه که از دامن کوههای این منطقه می جوشد و منبع اصلی آب شرب شهر بروجرد است، علاوه بر رونق کشاورزی، طراوت ویژه‌ای را با صدای دلنشین جویبارها در کنار عطر سبزه‌های بهاری و خنکی نسیم دشتها در مقابل چشم گردشگران به تصویر می‌کشد.
رودخانه مهیج و خروشان سیمره که از تلاقی چشمه‌سارهای پرآب این منطقه تشکیل شده، گامی بلند را برای سیرابی دشتهای جنوبی لرستان و پیوستن به رودخانه دز در خوزستان برداشته است. این روستا با جاده آسفالته به بروجرد و اشترینان و با جاده شنی به الشتر وصل می‌شود.
پوشش گیاهی غنی این منطقه به ویژه در بهار طبیعت و تابستان همواره مورد توجه اهالی و گردشگران بوده چرا که رویش گیاهان معطر دارویی و خوراکی همانند پونه، بابونه، گون و میخک وحشی به وفور مشاهده می‌شود.
زیبایی مسحور کننده "گلدشت" و بوی باغ های سیب
منطقه درختی و سرسبز " گلدشت" بروجرد از جمله تفرجگاههای این شهرستان است که اغلب مسافران و گردشگران با نام و ویژگیهای طبیعی این مکان به خوبی آشنایی دارند.
گلدشت یک دره و جلگه وسیع در دامنه کوههای سر به فلک کشیده زاگرس است که محدوده این منطقه از غرب تپه چغای بروجرد آغاز و تا کپرگه ادامه دارد.
گلدشت مشتمل بر چندین روستا است که روستاهای فیال، شیخ میری، قلعه و کپرگه بخشهای مهم آن هستند. دسترسی به گلدشت از طریق جاده آسفالته به طول 12 کیلومتر از غرب شهر بروجرد امکانپذیر است.
این دره آبرفتی حاوی چشمه ها و سرابهای گوناگون است که آب آن ناشی از ذوب برفهای قلل کوه گرین باعث روان شدن رودخانه‌ای دائمی در این ناحیه شده و به تبع کشاورزی و باغداری در این ناحیه سر سبز از رونق زیادی برخوردار شده است.
دو طرف جاده گلدشت بروجرد مملو از باغ‌های سیب است که در فصل بهار دیدن شکوفه‌های درختان چشم هر رهگذری را به خود خیره کرده و انتهای این باغها نیز به رودخانه پر آب گلرود ختم می‌شود.