امده که اولین نام این شهر «ایستاتیس» بوده و در قلمروی حکومت مادها قرار داشته است. امروزه اما آن را یزد می‌نامند.
شهری که شهرتش به داشتن لقب‌های زیادی است که با شنیدن هر یک از آنها، تصویری گرم و آرام از سرزمینی خشک اما دل‌انگیز تداعی می‌شود.
شهر خشت و آینه، سرزمین ریگ‌‌های روان، شهر بادگیرها، نگینی در دل کویر، شهر قنات‌ها، آبادی مردمان سختکوش و قانع، شهر کوچه‌های آشتی‌کنان، شهر آتش و عشق و انار...
عکس‌ها: آیدا ابوترابی
به میدان امیر چخماق که بروی، گلچینی گران‌بها از معماری یزد پیش روی تو قرار می‌گیرد. مسجد، تکیه، آب‌انبار و بازار، در گرداگرد این میدان گسترده شده‌اند و نبوغ و هنر معماران گذشته را به رخ تماشاگران می‌کشند. این مجموعه به دستور امیر جلال‌الدین چخماق در قرن نهم هجری، در دل شهر یزد ساخته شده و در دوران‌های مختلف قسمت‌هایی از آن تخریب و یا بازسازی شده است. یک نخل بسیار بزرگ که برای مراسم مذهبی استفاده می‌شود، یکی دیگر از دیدنی‌های این مجموعه است.
«زندان اسکندر»، بنایی است که سراسر از خشت خام ساخته شده است. گنبدی با مقرنس‌های زیبا، در محله قدیمی فهادان. جایی که هیچ سند تاریخی برای زندان بودنش در زمان اسکندر وجود ندارد. می‌‌گویند حافظ روزگاری به اینجا آمده و چون دلش گرفته، شعر معروف «دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت/ رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم» را سروده است.
نمونه‌ای از بادگیرهای یزد
نمایی از خانه کلاهدوزها
خانههای این شهر رؤیایی‌اند و نور و رنگ در آنها جریان دارد. از خانه لاری‌ها گرفته با ارسی‌‌های چشم‌نوازش تا خانه کلاهدوزها با گچبری‌های زیبا و جاودانه‌اش. در بیشتر خانههای سنتی یزد یک یا چند بادگیر وجود داشته و اهالی خانه در فصل گرما و سرما به گوشه مناسبی از ساختمان نقل مکان می‌کرده‌اند. برای جلوگیری از ورود خاک و گرما، خانه‌ها پنجره‌ای به بیرون ندارند اما در عوض تا بخواهی درها و ارسی‌‌های کنده‌کاری شده در دل خانه است و دلت که بگیرد می‌توانی با طی چند پله به پشت بام بروی و ستاره‌های کویری را نظاره کنی.
مسجد جامع کبیر یزد چون نگین درخشانی در زیر آفتاب سوزان کویر خودنمایی می‌کند. از مناره‌های بلند آن که بالا بروی، شهر زیر پای توست. شبستان‌های چهار فصل این مسجد، با گچ‌کاری وکاشی‌کاری‌های منحصر به فرد، محیطی دلنشین و زیبا برای خلوت با خالق زیبایی‌‌هاست.
برخی از مراکزتاریخی و باستانی شهر یزد
خانه لاری ها - خانه عرب ها - خانه حاج کاظم رسولیان - خانه ملک التجار - مدرسه خان -مدرسه شهاب الدین قاسم طراز - باغ دولت آباد - آتش ورهرام (بهرام) یزد.
برخی از اماکن زیارتی و مذهبی
مسجد جامع کبیر - مسجد میرچخماق - مسجد ملا اسماعیل - مسجدبندرآباد - مسجد آمنه گل - امامزاده ابوجعفر - بقعه سیدخلیل- بقعه دوازده امام- بقعه شاه سیدرضا - بقعه شیخ احمدفهادان - بقعه شیخ داد- مقبره شیخ زین‌العابدین علی خاموش - بقعه سید پنهون - امامزاده زیدبن موسی کاظم - امامزاده میرحسن - بقعه زرندیان - بقعه سادات قل هو الله.